کلینیک دامپزشکی دکتر مکرم (کلینیک تخصصی)
کلینیک دامپزشکی دکتر مکرم (کلینیک تخصصی)کلینیک دامپزشکی دکتر مکرم (کلینیک تخصصی)
کلینیک دامپزشکی دکتر مکرم (کلینیک تخصصی)توکسوپلاسموز و انتقال آن توسط گربه
یکی از سوالات متداولی که علاقمندان به حیوانات خانگی و به خصوص گربه در مشاوره های تلفنی و حضوری از من می پرسند در مورد بیماری توکسوپلاسموز و یا ناباروری و سقط جنین ناشی از گربه است.
بیماری توکسوپلاسموز توسط انگل میکروسکوپی به نام توکسوپلاسما گوندی منتقل می شود. تنها میزبان شکل بالغ این انگل گربه است به گونه ای که این انگل داخل روده گربه تکثیر شده و می تواند تخم تولید کرده و تخم را از طریق مدفوع دفع نماید. تخم دفع شده این انگل پس از 2 تا 5 روز قرار گرفتن در خاک و محیط مناسب می تواند به شکل عفونت زا تبدیل شود و در این صورت قادر است تا ماه ها در خاک زنده بماند. در صورتی که تخم انگل توسط حیوانات خونگرم (پرندگان و پستانداران) خورده شود، انگل داخل بافتها تکثیر شده و بدون ایجاد علائم ظاهری کیست های بسیار کوچک میکروسکوپی را در بافتهای مختلف ایجاد می کند. این کیست ها توسط سیستم ایمنی افراد معمولی به شدت مهار شده و معمولا تا پایان عمر هرگز مجددا فعال نمی شوند. تنها در افرادی که به دلیل بیماری هایی مانند ایدز و یا شیمی درمانی شدید دچار ضعف سیستم ایمنی شده باشند ممکن است کیست های قدیمی مجددا فعال شوند که در این صورت با درمان آنتی بیوتیکی درمان می شوند.
توکسوپلاسموز در گربه
گربه ها از سه طریق به انگل توکسوپلاسما آلوده می شوند:
1- خوردن گوشت و مرغ خام و یا کم پخته شده (کباب کم پخته) آلوده به کیست های توکسوپلاسما
2- از طریق گربه ماده ای که در دوران بارداری برای اولین بار به توکسوپلاسما مبتلا شود
3- خوردن تخم انگل فعال شده
گربه ها تنها یک بار در طول عمر خود به این انگل آلوده می شوند و 3 روز بعد از خوردنن کیستهای داخل گوشت خام شروع به دفع تخم انگل از طریق مدفوع خود می کنند و این دفع انگل حداکثر تا 3 ماه ادامه می یابد و سپس تا پایان عمر گربه حتی اگر مجددا با انگل در تماس باشد هم به دلیل ایجاد ایمنی دیگر تخم انگل را دفع نخواهد کرد.
به این ترتیب مشاهده می کنید که گربه ها تنها در صورت آلودگی برای مدت 3 ماه می توانند منبع آلودگی باشند.
چگونه بدانیم گربه ما آلوده است:
- با انجام یک تست سرمی توکسوپلاسما و آزمایش مدفوع می توان به سادگی متوجه شد که آیا گربه می تواند برای سلامتی ما مضر باشد یا نه.
- در صورتی که گربه از نظر سرمی مثبت باشد (یعنی قبلا به انگل آلوده شده است) ولی در آزمایش مدفوع انگل دفع نکند به این مفهوم است که این گربه هرگز تا پایان عمر خود انگل دفع نخواهد کرد و بی خطر است.
- در صورتی که گربه در تست سرمی مثبت بوده و در مدفوع تخم انگل مشاهده شود به این معنا است که گربه به تازگی آلوده شده و حداکثر تا 3 ماه انگل دفع خواهد کرد و پس از آن کاملا از این نظر بی خطر خواهد شد.
- در صورتی که گربه از نظر سرمی منفی باشد (یعنی تا کنون به انگل توکسوپلاسما مبتلا نشده) که مسلما از نظر مدفوع نیز منفی خواهد بود. در این صورت این گربه در حال حاظر کاملا بی خطر است ولی در صورتی که از گوشت یا مرغ خام تغذیه کند و یا با خاک پارک و خاک آلوده تماس داشته باشد ممکن است آلوده شده و تا 3 ماه انگل دفع کند.
با توجه به موارد بالا متوجه می شوید که گربه ها در صورت آلودگی تنها در مدت زمان کوتاهی از عمر خود ناقل بیماری هستند.
از نظر علمی و عملی مشخص شده که احتمال آلودگی انسان از طریق تماس با موی گربه و یا نوازش کردن گربه در گربه ای که در حال دفع انگل است بسیار ناچیز است.
روش های انتقال توکسوپلاسما به انسان
انگل توکسوپلاسما از دو راه می تواند انسان را آلوده نماید:
1- خوردن و یا تماس گوشت یا مرغ آلوده به کیست های انگل (گوشت خام و کم پخته شده و یا گوشتی که مغز آن حداقل 68 درجه سانتیگراد حرارت ندیده باشد مثل انواع کباب و همبرگر)
2- از طریق خوردن تخم فعال شده انگل در مدفوع گربه (2 تا 5 روز در محیط مناسب مانده باشد)
منظور از خوردن یا تمای با گوشت آلوده این است که حتی چاقوی آشپرخانه ای که گوشت با آن خرد شده و یا تخته خرد کردن گوشت و حتی قطرات آب گوشت خام که روی میز و لوازم آشپرخانه ریخته شده و نیز تماس دست دارای خراشیدگی و زخم با گوشت خام نیز می توانند این انگل را به انسان منتقل کنند.
انسان در واقع میزبان واسط انگل توکسوپلاسماست و در صورت ورود این انگل به بدن ما، در بدن کیست های بسیار ریز میکروسکوپی تشکیل می دهد که به سرعت توسط سیستم ایمنی افراد سالم مهار شده و اغلب تا پایان عمر فعال نمی شود. این اتفاق تنها یک بار در طول عمر هر فرد رخ می دهد و از آن پس فرد در برابر این انگل ایمن خواهد شد.
در افرادی که به دلایلی مانند ابتلا به ایدز و یا شیمی درمانی شدید سیستم ایمنی بسیار تضعیف شده است ممکن است در برخی مواقع این کیست ها مجددا فعال شوند که در این صورت با آنتی بیوتیک های مخصوص درمان می شود. این افراد همواره از طریق خوردن و تماس با گوشت قرمز و سفید نیز در معرض آلودگی مجدد هستند.
آنچه که اغلب در جامعه ایجاد نگرانی می کند ابتلای زنان باردار به این انگل است که در میان مردم به نازایی ناشی از گربه شهرت یافته است. در این خصوص چند نکته وجود دارد:
1- زنان بارداری که پیش از بارداری یک بار در طول عمر خود به این انگل آلوده شده باشند از آنجایی که نسبت به آن ایمن شده اند حتی با تماس با گوشت و مرغ و یا مدفوع آلوده گربه نیز خود و نوزادشان در معرض خطر نخواهند بود.
2- زنان بارداری که تا پیش از بارداری هرگز به این انگل آلوده نشده باشند در طول دوران بارداری در صورت ابتلا به این انگل می توانند بسته به سن جنین با خطرات سقط و یا بروز بیماری در جنینشان مواجه باشند و به همین دلیل این افراد می بایست از خرد کردن گوشت و مرغ بدون استفاده از دستکش، خوردن استیک یا کباب و همبرگر کم پخته، خوردن سبزیجات ضد عفونی نشده و تماس با مدفوع گربه ای که از نظر سرمی منفی بوده و یا در حال دفع تخم انگل است پرهز نمایند.
به همین دلیل در بسیاری از کشورهای پیشرفته تمامی زنان پیش از بارداری و یا پس از اطلاع از بارداری مورد آزمایش سرمی توکسوپلاسموز قرار می گیرند. افرادی که از نظر سرمی مثبت هستند (یعنی قبلا با انگل آلوده شده اند) در طول بارداری با خطری مواجه نیستند ولی افرادی که از نظر سرمی منفی هستند (یعنی تا کنون به انگل توکسوپلاسما آلوده نشده اند) تحت آموزش های لازم برای جلوگیری از ابتلا به توکسوپلاسما در طول بارداری قرار می گیرند.
با توجه به توضیحات بالا، احتمال آلودگی به انگل توکسوپلاسما از طریق مواد غذایی بسیار بیشتر از مدفوع گربه است و نیز تماس با گربه و یا مدفوع آن در دوران پیش از بارداری نیز مضر نبوده و حتی در دوران بارداری هم با توجه به مطالب گفته شده تقریبا بی خطر است.
به طور کلی به تمامی بانوان توصیه می شود که پیش از بارداری و یا در اوایل بارداری با آزمایش سرمی توکسوپلاسما از وضعیت سابقه ابتلای خود مطلع شوند تا بتوانند سلامتی فرزندشان را با رعایت اصول بهداشتی ذکر شده تضمین نمایند.
همچنین در مورد افرادی که باردار نیستند و به دلیل ترس از توکسوپلاسموز از نگهداری گربه خود داری می کنند نیز با توجه به مطالب گفته شده نگهداری و تماس با گربه نمی تواند در ایشان ناباروری یا بیماری در رابطه با توکسوپلاسموز ایجاد کنند و نمی بایست از این نظر دچار تردید باشند. به ویژه در صورتی که گربه آنها خانگی بوده و از گوشت خام تغذیه نکند جای هیچ گونه نگرانی وجود نخواهد داشت.
چگونه به گربه خود قرص بخورانیم؟
فیلمی که در زیر می بینید روش خوراندن قرص به گربه را آموزش داده.
امیدوارم مفید باشه
توضیح: از خوراکی مخصوص گربه ای که قوام خمیری داشته باشد استفاده کنید. این روش در مورد قرص هایی که ابعاد بزرگ دارند قابل استفاده نیست. مقداری از خوراکی را که گربه شما علاقه زیادی به آن دارد به شکل گلوله های کوچک در آورده و به گربه بدهید تا چند گلوله را دانه دانه بخورد. قرص را داخل یکی از گلوله ها مخفی کرده و بعد از خوردن چند گلوله خوراکی، گلوله حاوی قرص را نیز بدون عکس العمل متفاوتی به گربه بدهید و بعد از خوردن آن بلافاصله گلوله خوراکی (بدون قرص) دیگری را در اختیارش بگذارید تا طعم قرص را حین جویدن احساس نکند.
چگونه به گربه خود شربت بخورانیم؟
در فیلم زیر نحوه خوراندن شربت را به گربه مشاهده می کنید:
توضیح: با استفاده از یک قطره چکان مقدار تعیین شده دارو را در قطره چکان کشیده و نوک قطره چکان را در انتهای دهان گربه قرار می دهیم و زمانی که گربه زبانش را حرکت می دهد (که نشانه انجام عمل بلع است) به آرامی دارو را قطره قطره و همراه با حرکت زبان گربه در دهان می چکانیم. اگر زمانی که گربه زبانش را حرکت نمی دهد دارو را بچکانید چون گربه عمل بلع را انجام نمی دهد احتمال ورود دارو به مجاری تنفسی بسیار زیاد خواهد بود.
روشهای جلوگیری از افسردگی گربه های تنها
امروزه صاحبان حیوانات نسبت به گذشته اهمیت بیشتری برای حیوان خانگی خود قائلند و بر خلاف گذشته که هدف از نگهداری گربه مبارزه با جوندگانی مانند موش بود، اکنون گربه های خانگی جزئی از اعضای خانواده محسوب می شوند. به همین دلیل امروزه تمایل بیشتری برای نگهداری گربه در خانه وجود دارد. گربه های خانگی که به بیرون از منزل نیز تردد می کنند در معرض خطرات زیادی همچون تصادف با وسایل نقلیه، آسیب دیدن توسط سایر گربه ها و یا سگها و نیز ابتلا به بسیاری از بیماری ها (انتقال بیماری از سایر گربه ها و تماس با کود باغچه و ..) هستند و به همین دلیل بسیاری از صاحبان گربه برای جلوگیری از بروز خطرات این چنینی گربه خانگی را تنها در منزل نگهداری می کنند. به طور کلی گربه های خانگی از طول عمر بیشتری برخوردارند ولی زمانی که صاحب گربه ساعات زیادی از روز را در محل کار خود سپری می کند، گربه کسل شده و به دلیل نبود همبازی و یا فضایی که بتواند حس کنجکاوی و فکر کردن را در گربه برانگیزد دچار افسردگی می شود. به همین دلیل متخصصین روانشناسی حیوانات توصیه می کنند که در منزل فضایی مناسب ایجاد شود تا به این وسیله حس بازیگوشی و کنجکاوی گربه تحریک شود زیرا فعالیت ذهنی برای سلامتی و مقاومت بدن گربه در برابر بیماری ضروری است. در این رابطه مواردی را برای مناسب تر کردن محیط منزل برای فعالیت گربه ها در زمان تنهایی در زیر آورده ام:
گربه ها در حیات وحش آزادانه شکار می کنند، علامت گذاری کرده و از محدوده خود دفاع و به مهاجمین حمله می کنند و با سایر همنوعان خود ارتباط برقرار می کنند.
به عنوان صاحب گربه این وظیفه ماست که محیطی مناسب و تا حد امکان شبیه به محیط طبیعی زندگی این حیوان را فراهم کنیم. برای این منظور بهترین راه این است که از دید یک گربه به اطراف بنگریم و محیط را آنگونه که او دوست خواهد داشت بسازیم. برخی از پیشنهادات عبارتند از:
- - محلی برای بالا رفتن: گربه ها علاقه زیادی به مشاهده مناظر محل زندگی خود از ارتفاع دارند. چهارچوب ها و یا وسایل بازی مخصوص بالا رفتن گربه که در محل مناسبی قرار داده شده باشند تا گربه پس از بالا رفتن از آن بتواند از ارتفاع به قسمتهای مختلف خانه بنگرد می تواند گربه را به میزان زیادی سرگرم کند و حس بالا رفتن از درخت را در او برانگیزد.
-- - مشاهده پرندگان: علاقه به شکار پرندگان و زیر نظر گرفتن آنها از دیرباز در گربه ها وجود داشته و با گذشت زمان از میان نرفته است. به این منظور می توان بیرون از منزل و در نقطه ای که از پنجره اطاق قابل مشاهده باشد محلی را برای دان دادن به پرندگان اختصاص داد. با این کار هر روز پرندگان زیادی برای خوردن دان هایی که در این محل قرار داده شده اند به پشت پنجره می آیند و گربه شما می تواند بدون آسیب رساندن به آنها، پرنده ها را زیر نظر بگیرد. به این ترتیب علاقه به شکار در او حفظ می شود و در طول روز به خوبی سرگرم می ماند.
- - وجود آکواریوم با درپوش محکم نیز می تواند همین اثر را داشته باشد و با وجود اینکه گربه امکان شکار ماهی را در آکواریومی که درپوش آن محکم بسته شده باشد ندارد ولی تماشای ماهی ها می تواند بسیار لذت بخش و سرگرم کننده باشد.
- - ایجاد پازل های غذایی: گربه ها در طبیعت غذای خود را با جستجوی فراوان بدست می آورند و تمام روز به این کار مشغولند. در حالی که در منزل، ما غذا را به سادگی در ظرفی در اختیارشان گذاشته و آنها نیز در حداکثر 15 دقیقه آن را می خورند و در نتیجه باقیمانده روز را می خوابند. در حالی که در طبیعت هیچ گاه این اتفاق نمی افتد. برای حل این مشکل می توان غذا را با روش های خلاقانه ای به شکلی در اختیار گربه قرار داد تا برای یافتن و بدست آوردن آن ناگزیر به صرف زمان و انرژی و به کار گیری حس بویایی خود باشد. برای مثال:
1- قرار دادن غذای خشک داخل مکعب های مقوایی خرد شونده و یا مکعب های پلاستیکی از نوعی که در اثر ضرباتی که گربه به آن وارد می کند از هم جدا شده و غذا در اختیار گربه قرار گیرد.
2- قرار دادن قطعات غذای خشک داخل لوله مقوایی دسمال کاغذی لوله ای و بستن دو انتهای لوله دستمال کاغذی و ایجاد سوراخ هایی در اطراف آن به اندازه ای که قطعات غذای خشک با غلطاندن لوله به تدریج به بیرون بریزد. غلطاندن لوله مقوایی دستمال کاغذی بسیار سرگرم کننده است.
3- قرار دادن یک قطعه کوچک غذای خشک داخل یک توپ پینگ پنگ به گونه ای که با تلاش گربه بتواند آن را بیرون بیاورد.
- - استفاده از علف ها و گیاهان غیر سمی برای گربه ها نیز می تواند مفید و سرگرم کننده باشد. برای مثال قطعه کوچکی سنبل طیب می تواند گربه را به خوبی سرگرم نماید. برخی گربه ها به برگ کاهو و برخی حبوبات سبز نیز علاقه نشان می دهند. قطعات آماده تهیه شده از استخوان و پوست حیوانات که به صورت جویدنی های مخصوص حیوانات تهیه شده اند نیز به خصوص اگر به کمی روغن ماهی و یا پنیر آغشته شوند بسیار مورد علاقه گربه خواهند بود.